Μίλτος Σαχτούρης (1919-2005)

Μίλτος Σαχτούρης: από την αρχή-ακμή στο "κακό τέλος"

.

"Η Aποκριά"

Φιλοσοφικός λόγος: ιστοσελίδα για τη Γ λυκείου

Ετοιμάστηκε νέα σελίδα για τον "Φιλοσοφικό Λόγο", με κείμενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη τα οποία εξετάζονται πανελλαδικά στην κατεύθυνση των Ανθρωπιστικών Σπουδών (Γ Λυκείου). Η ιστοσελίδα θα εμπλουτίζεται με υλικό συνεχώς. Κάντε κλικ στην επόμενη εικόνα για να πλοηγηθείτε στα περιεχόμενα.

Η επεξεργασία του υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού (κατέβασμα-εκτύπωση) θα είναι προσβάσιμη από το νέο σχολικό έτος μόνο για τις μαθήτριες και τους μαθητές του 1ου Πειραματικού Λυκείου που θα έχουν επιλέξει το μάθημα. Θα δίνονται, φυσικά, και φωτοτυπημένες σημειώσεις.

Τα κεραμίδια και οι γυναίκες στον Θουκυδίδη και τον Πλούταρχο

Είναι κοινός τόπος ότι στην κλασική αρχαιότητα ο πόλεμος ήταν υπόθεση των ανδρών. Έτσι, ο Θουκυδίδης, στα Κερκυραϊκά (3.74.1), χαρακτηρίζει "παρά φύσιν" τη βοήθεια που προσέφεραν οι γυναίκες στους δημοκρατικούς, ρίχνοντας από τις στέγες των σπιτιών κεραμίδια εναντίον των ολιγαρχικών: αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνελάβοντο βάλλουσαι ἀπό τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καί παρά φύσιν ὑπομένουσαι τόν θόρυβον.

Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετές, αρχαίες μαρτυρίες, όπου, σε μάχες που γινόντουσαν σε στενούς κυρίως χώρους των πόλεων, οι γυναίκες (συχνά μαζί με παιδιά και δούλους) συμμετείχαν σε αμυντικές πολεμικές συγκρούσεις, ρίχνοντας από τις στέγες των οικημάτων κεραμίδια.

Κεραμίδια από τη Λακωνία: στέγη από

το Ηραίο στην Ολυμπία

Και αυτό σημαίνει ότι, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου ο πληθυσμός έπρεπε να υπερασπίσει την πόλη του, οι γυναίκες τουλάχιστον είχαν τον δικό τους σημαντικό ρόλο. Όταν, μάλιστα, ο κίνδυνος από μια ενδεχόμενη ήττα σήμαινε για τις γυναίκες εξορία, στην καλύτερη των περιπτώσεων, και υποδούλωση.  

Μια χαρακτηριστική μαρτυρία, παράλληλη με αυτήν του Θουκυδίδη, διασώζει ο Πλούταρχος στους Παράλληλους Βίους ("Πύρρος", 34.2). Μια πενιχρά και πρεσβυτέρα γυναίκα, λέει, ανεβασμένη στη στέγη ενός οικήματος, βλέποντας ότι ο γιος της στα σοκάκια του Άργους απειλούνταν με εξόντωση από τον Πύρρο, σήκωσε τρομαγμένη ένα κεραμίδι και το εκσφενδόνισε εναντίον του βασιλιά με τα δυο της χέρια (ἄρασα κεραμίδα ταῖς χερσίν ἀμφοτέραις ἀφῆκεν ἐπί τόν Πύρρον). Ο Πύρρος δέχτηκε το χτύπημα κάτω από το κράνος, με αποτέλεσμα να σπάσουν οι σπόνδυλοι στη βάση του τραχήλου του. Ο στρατηλάτης έχασε τις αισθήσεις του και τα χαλινάρια του τού έφυγαν από τα χέρια.

Ο θάνατος του Πύρρου

Βιβλιογραφία:

Barry, W. D. 1996. "Roof Tiles and Urban Violence In the Ancient World". GRBS, 37/1: 55-74.

Loman, P. 2004. "No Woman No War: Women’s Participation in Ancient Greek Warfare". Greece & Rome, 51/1: 34-54.

Η πρόσληψη του Θουκυδίδη

Αναγκαζόμαστε, λόγω έλλειψης χρόνου, να διαβάζουμε τον Θουκυδίδη και οριζόντια (δηλ. μετακινούμενοι σε διάφορα κεφάλαια του εγχειριδίου "Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι", Α λυκείου), γιατί, αν περιοριστούμε στη γραμμική ανάγνωση (δηλ. διαβάζοντας το ένα κεφάλαιο μετά το άλλο, σύμφωνα με το πρόγραμμα)  ίσως δεν θα μας φτάσει ο χρόνος να διαβάσουμε κεφάλαια σημαντικά, όπως το επόμενο (από μετάφραση), όπου ο ιστορικός εξιστορεί το αναποδογύρισμα αξιών και τη διαστρέβλωση του νοήματος των ηθικών αρχών στη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου.  Το κείμενο, εξάλλου, αυτό είναι οδηγός ανάγνωσης του επεισοδίου των Κερκυραϊκών, στο οποίο αναδεικνύεται με παραστατικό τρόπο η παθολογία του εμφυλίου πολέμου.

ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ. Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 82. 

[3] "O εμφύλιος πόλεμος, λοιπόν, μεταδόθηκε από πολιτεία σε πολιτεία. Κι όσες πολιτείες έμειναν τελευταίες, έχοντας μάθει τι είχε γίνει αλλού, προσπαθούσαν να υπερβάλουν σ' επινοητικότητα, σε ύπουλα μέσα και σε ανήκουστες εκδικήσεις. [4] Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζωνται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. [5] Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όποιον υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμα πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μην χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνη κακό πριν από άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κ' εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτή να το κάνη. [6] Αλλά και η συγγένεια θεωρήθηκε χαλαρότερος δεσμός από την κομματική αλληλεγγύη, γιατί οι ομοϊδεάτες ήσαν έτοιμοι να επιχειρήσουν ό,τιδήποτε, χωρίς δισταγμό, και τούτο επειδή τα κόμματα δεν σχηματίστηκαν για να επιδιώξουν κοινή ωφέλεια με νόμιμα μέσα, αλλά, αντίθετα, για να ικανοποιήσουν την πλεονεξία τους παρανομώντας. Και η μεταξύ τους αλληλεγγύη βασιζόταν περισσότερο στην συνενοχήτους παρά στους όρκους τους στους θεούς. [7] Τις εύλογες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν με υστεροβουλία και όχι με ειλικρίνεια για να φυλαχτούν από ένα κακό αν οι άλλοι ήσαν πιο δυνατοί. Και προτιμούσαν να εκδικηθούν για κάποιο κακό αντί να προσπαθήσουν να μην το πάθουν".

Αφού ολοκληρώσαμε την ανάγνωση του προηγούμενου κεφαλαίου, μεταφερθήκαμε στο σήμερα, και, με παράδειγμα το πρόσφατο, κατά σύμπτωση, άρθρο της εφ. The Washington Post (δημοσιευμένο στις 2 Μαρτίου 2017), διαπιστώσαμε πώς και γιατί το προηγούμενο κεφάλαιο του Θουκυδίδη χρησιμοποιείται στη διεθνή πολιτική σκηνή (εδώ στην Αμερική), προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ερμηνείας προβλημάτων του σήμερα.